6  Sống Trong Tỉnh Thức

Sống trong tỉnh thức – Hành trình nuôi dưỡng tâm hồn

Trong đời sống hằng ngày, trung bình mỗi 24 giờ, não bộ con người sản sinh hơn 1000 ý nghĩ khác nhau. Đáng tiếc thay, phần lớn trong số đó lại là những suy nghĩ tiêu cực: lo lắng, sợ hãi, buồn phiền… Chỉ có một số ít là những suy nghĩ tích cực, mang đến năng lượng và cảm xúc nâng đỡ tinh thần. Khi để mặc tâm trí bị cuốn trôi trong những dòng suy nghĩ tiêu cực, chúng ta không chỉ tiêu hao năng lượng, mà còn làm suy yếu sự sáng suốt và sức mạnh tinh thần.

Vì sao điều này xảy ra? Bởi trong quá trình sống, ai trong chúng ta cũng từng nếm trải khó khăn, thất bại, thậm chí là tổn thương. Bộ não, vốn có chức năng sinh tồn, thường ghi nhớ nhiều hơn những trải nghiệm tiêu cực để cảnh báo, nhằm giúp ta đề phòng nguy hiểm. Chính vì thế, ta dễ rơi vào trạng thái phòng thủ, lo âu và bi quan.

Nhưng để thật sự phát triển và sống một đời ý nghĩa, chúng ta cần học cách giảm thiểu suy nghĩ tiêu cực và nuôi dưỡng suy nghĩ tích cực. Đó cũng là con đường đi đến sự tỉnh thức.

Ngày nay, nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh lợi ích của mindfulness – sự tỉnh thức. Các công trình tại Đại học Harvard cho thấy, thực hành tỉnh thức giúp giảm hoạt động của vùng não amygdala – trung tâm xử lý sợ hãi và lo âu, đồng thời kích hoạt vùng vỏ não trước trán (prefrontal cortex) – nơi liên quan đến sự bình tĩnh, tập trung và sáng suốt.

Một nghiên cứu khác đăng trên tạp chí JAMA Internal Medicine (2014) đã chỉ ra rằng, những người luyện tập thiền tỉnh thức ít nhất 8 tuần liên tục đã giảm đáng kể mức độ căng thẳng, lo âu và trầm cảm. Không những vậy, tỉnh thức còn giúp tăng cường khả năng miễn dịch, cải thiện giấc ngủ và mang lại cảm giác hạnh phúc bền vững.

Điều này có nghĩa: khi chúng ta quay về với hiện tại, chú tâm vào từng việc đang làm, cơ thể và tâm hồn sẽ tự chữa lành, tự làm mới, và trở nên mạnh mẽ hơn.

Thực hành tỉnh thức trong đời sống thường ngày

Quá khứ, với những lần thất bại, có thể khiến ta day dứt. Tương lai, với vô vàn bất định, lại khiến ta bất an. Nhưng hiện tại chính là khoảnh khắc duy nhất ta thật sự đang sống. Học cách trân trọng và sống trọn vẹn trong từng phút giây hiện tại là bí quyết giúp ta thoát khỏi vòng xoáy tiêu cực.

Ví dụ, khi rửa chén, thay vì để tâm trí lang thang về công việc, tiền bạc hay những nỗi buồn, ta hãy chú ý đến cảm giác của đôi bàn tay khi chạm vào làn nước, khi cầm lấy chiếc chén. Hãy ngắm nhìn sự sáng bóng của những chiếc chén sạch và nghĩ đến bữa cơm ấm áp khi cả gia đình cùng sum vầy. Đó chính là rửa chén trong tỉnh thức – đơn giản nhưng mang lại niềm vui sâu lắng.

Trong bữa ăn, hãy thử lắng lại, để tâm hồn mình dịu êm như mặt nước hồ thu. Đặt chiếc đũa lên tay, ta nhìn món ăn trước mặt — một chút rau xanh mướt, miếng cá vàng, bát canh nghi ngút khói — mà bỗng thấy cả một thế giới đang thì thầm. Cái ngon đâu chỉ ở vị giác, mà còn ở sự chăm chút của bàn tay người nấu, ở tình thương thầm lặng gửi gắm trong từng hạt gạo, từng giọt nước mắm, từng nhành rau giản dị. Ăn trong sự tỉnh thức, ta nghe đủ vị ngọt thanh, vị mặn đậm đà và cả dư vị béo bùi của món ăn đem lại niềm hạnh phúc của bữa ăn thường nhật. Đừng để tâm trí trôi dạt về những buồn vui vụn vặt ngoài kia; hãy ở lại trọn vẹn với bữa ăn, để thấy rằng, ngay trong khoảnh khắc bình thường nhất, ta cũng có thể chạm tới một niềm an lạc sâu xa.

Tương tự, khi đi dạo, ta có thể chú ý đến từng bước chân, cảm giác bàn chân chạm nhẹ lên sỏi đá hay nền đất. Ta có thể đếm nhịp bước, kết hợp hít thở sâu, và thầm gửi lời cảm ơn đến đôi chân khỏe mạnh đã đưa ta đi khắp nơi trên thế gian này. Người ta gọi đó là “đi trong tỉnh thức”.

Chỉ cần vài phút như thế mỗi ngày, ta sẽ thấy tâm trí được thư giãn, cơ thể tràn đầy sinh lực, và một niềm bình an dần lan tỏa

Nhiều người từng áp dụng phương pháp này đã ghi nhận những thay đổi rõ rệt. Chẳng hạn, một nhân viên văn phòng chịu áp lực công việc căng thẳng, sau khi tập hít thở tỉnh thức trong lúc đi bộ đến công ty, đã giảm hẳn chứng đau đầu và mất ngủ. Một bà mẹ bận rộn, thay vì cáu gắt với con nhỏ, đã học cách thở sâu và quan sát cảm xúc trong lúc rửa chén – từ đó giữ được sự kiên nhẫn và bình tĩnh hơn.

Chính vì vậy, tỉnh thức không chỉ là lý thuyết, mà là một kỹ năng sống thực tiễn, có thể áp dụng trong mọi hoàn cảnh.

Cần nhớ rằng sự thay đổi không thể đến chỉ sau một đêm. Giống như hạt giống cần được tưới tẩm mỗi ngày, tỉnh thức cũng vậy. Nếu ta kiên trì thực hành, dần dần nó sẽ trở thành một thói quen sống.

Ban đầu, bạn có thể dành vài phút mỗi ngày để tập trung vào hơi thở. Sau đó, mở rộng sang những hoạt động thường nhật như ăn uống, đi bộ, làm việc, trò chuyện… Mỗi hành động, nếu được thực hiện trong tỉnh thức, đều trở thành một cơ hội để ta kết nối với bản thân, với cuộc sống, và với những giá trị tích cực quanh mình.

Sống trong tỉnh thức là con đường giúp ta giảm bớt nỗi buồn lo, chữa lành tâm hồn và nuôi dưỡng sự mạnh mẽ nội tại. Đó không chỉ là phương pháp rèn luyện tinh thần, mà còn là nền tảng khoa học đã được chứng minh về hiệu quả trong việc nâng cao sức khỏe toàn diện.

Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ bé – một hơi thở sâu, một bước chân chánh niệm, một giây phút nhìn thật kỹ vào hiện tại. Khi đó, bạn sẽ nhận ra rằng: hạnh phúc không ở quá khứ, không ở tương lai, mà đang hiện diện trong từng khoảnh khắc của cuộc sống này.