12  Bài Học Từ Khó Khăn

Tuổi thơ nghèo khó - Ngôi trường rèn nên tính cách

Có những ký ức, dẫu đã qua đi nhiều năm, vẫn in hằn như vết xước trên thân gỗ, càng lâu càng thẫm màu. Tuổi thơ của tôi, những năm đầu sau 1975, chính là những vết xước như thế, thiếu thốn, nhọc nhằn, nhưng cũng giàu trải nghiệm và chứa đựng những bài học mà cả đời tôi mang theo. Người ta thường nói: “Thời thơ ấu hạnh phúc là một kho báu, còn thời thơ ấu khổ cực là một trường học lớn.” Với tôi, những năm tháng cơ cực đã trở thành ngôi trường sống động nhất, nơi từng bước đi, từng thử thách đã dạy tôi cách trưởng thành.

Tôi lớn lên trong một miền quê nghèo, nơi mà con nít chưa kịp biết đến đồ chơi sang trọng đã phải lội ruộng bắt cua, mò cá. Từ những người lớn tuổi hơn, tôi học những kỹ năng tưởng chừng giản đơn nhưng lại nuôi dưỡng trong tôi tính độc lập. Tôi biết bơi để không sợ con sông quê cuồn cuộn, biết đi rừng để hái măng, tìm củi, biết câu cá để tự lo bữa ăn cho gia đình, biết làm vườn để trồng lúa, trồng khoai mì và rau. Tôi còn được dạy nhóm củi để nấu cơm, giặt áo quần, nuôi heo, sửa những thứ lặt vặt trong nhà.

Những kỹ năng ấy không chỉ giúp tôi tồn tại trong nghèo khó mà còn gieo vào lòng tôi niềm tin rằng mình có thể tự bảo vệ, tự lo liệu cho bản thân. Tôi nhớ rõ năm 12 tuổi, lần đầu tiên tôi bước một mình vào cánh rừng sau làng. Lúc ấy, trong tay tôi chỉ có một con dao nhỏ, vài củ khoai khô, và trái tim háo hức xen lẫn run rẩy. Nhưng chính khoảnh khắc ấy, tôi đã thực sự biết thế nào là tự lập. Tôi đi, quan sát, lắng nghe, và học cách làm bạn với thiên nhiên. Những ngày hè tôi lang thang suốt ngày trên rẫy, rồi lội suối, xuyên rừng để vui chơi, câu cá, về đến nhà khi trời đã tối mịt.

Trong nghèo khó, ước mơ là ánh sáng duy nhất được thắp lên. Mẹ tôi đã gieo cho tôi một khát vọng là phải học để đổi đời. Con đường học tập chưa bao giờ dễ dàng. Tôi không có điều kiện để đi học thêm, cũng chẳng có nhiều sách vở ngoài sách giáo khoa ở trường. Vì thế, tôi buộc phải kiên nhẫn tự học. Tôi nghiền ngẫm từng công thức toán, chép đi chép lại những cấu trúc văn phạm tiếng Anh, không có nổi một cuốn từ điển. Tôi tự học đàn guitar, để có âm nhạc làm bạn trong những chiều cô đơn.

Khả năng tự học trở thành chìa khóa mở cánh cửa tương lai. Nhờ nó, tôi thi đậu đại học, tiếp cận ngoại ngữ, và sau này bước ra một thế giới rộng lớn hơn. Tất cả bắt nguồn từ khát vọng của một đứa trẻ nghèo, đó là học để thay đổi số phận.

Những người bạn ít ỏi, nhưng chân thành, đã trở thành bến đỗ tinh thần quý giá. Tôi có thể chia đôi ổ bánh mì khô, có thể cùng ngồi dưới hiên mưa tán chuyện mà không thấy mình cô đơn.

Khó khăn dạy cho con người một điều quan trọng: phải tiết kiệm, phải biết giữ lấy lòng tự trọng, và tuyệt đối không được lừa lọc người khác, nhất là những người quen, những người cùng khổ. Tôi thuộc về tầng lớp nghèo, nên tôi thấu hiểu nỗi nhọc nhằn của họ. Chính vì vậy, khi cuộc sống đã khá hơn, tôi không bao giờ dám khinh miệt những người nghèo, người yếu thế. Ngược lại, tôi luôn thấy mình có bổn phận chia sẻ. Bởi tôi biết rằng trong mỗi mảnh đời lam lũ kia đều ẩn chứa hình bóng của tôi ngày xưa. Trong lần phát học bổng cho học sinh nghèo hiếu học ở Định Quán, tôi giật mình nhận ra một phiên bản của chính mình đang hiện diện trước mắt.

Người giàu có thể xem cơ hội như một điều hiển nhiên, còn người nghèo hiểu rằng mỗi cơ hội là vàng. Những ngày khốn khó buộc tôi mở rộng đôi mắt, tìm tòi, chắt chiu từng tia sáng nhỏ bé. Cơ hội không đến nhiều, vì thế tôi phải học cách trân trọng và nắm lấy nó. Nhờ vậy, tôi rèn luyện được sự nhạy bén, khi thấy một cánh cửa hé mở, tôi liền bước vào, không chần chừ. Và chính động lực ấy đã đưa tôi đến những chặng đường mới sau này.

Khó khăn là thầy dạy khắc nghiệt, nhưng cũng là người thầy công bằng. Người trãi qua khó khăn đã học được rằng không ai có thể mãi cứu giúp họ, chỉ có chính họ mới quyết định được bước đi kế tiếp. Họ buộc phải rèn nghị lực, phải can đảm đối diện với thất bại, phải tự mình đứng dậy sau những cú ngã. Mỗi lần như thế, trái tim con người mạnh mẽ hơn, đôi chân vững chãi hơn.

Nếu có một phẩm chất mà nghịch cảnh trao tặng, thì đó chính là sự tự chủ, không trông chờ, không dựa dẫm, mà tự bước đi bằng tất cả sức lực của bản thân.

Có người nói: “Trong khó khăn, bạn sẽ trở nên trần trụi, không còn gì để che giấu.” Quả thật vậy. Khi mọi thứ bị tước bỏ, khi bạn phải nhìn thẳng vào nỗi sợ, vào giới hạn của mình, bạn mới biết con người thật sự của mình đến từ tầng lớp xã hội nào. Tôi đã từng phải đối diện với câu hỏi là tôi có thể làm gì cho tương lai? Chính sự thành thật với bản thân trong những khoảnh khắc không có gì để bám víu ấy đã giúp tôi định hình con đường đời.

Cuối cùng, tất cả bài học thời niên thiếu khó khăn hội tụ trong một quyết tâm là người nghèo khó không muốn con cái mình phải chịu những gì họ từng chịu. Họ muốn chúng có tuổi thơ đầy ắp tiếng cười, có cơ hội học hành, có sự che chở mà họ đã thiếu. Không phải để chúng sống trong nhung lụa, mà để chúng lớn lên trong tình yêu thương và sự định hướng đúng đắn. Chính điều đó khiến họ trở thành những người cha, mẹ tốt hơn, biết lo toan, biết sẻ chia, và biết dạy con bằng cả trái tim.

Khi ngoảnh lại quãng đời gian khó, tôi không thấy sợ hãi hay hối tiếc. Chính những ngày tháng cơ cực ấy đã dạy tôi biết tự lập, nuôi dưỡng khát vọng vươn lên, giúp tôi tìm được tình bạn chân thành, giữ trọn lòng tự trọng, trân quý từng cơ hội, rèn luyện nghị lực, thấu hiểu bản thân, và đủ trưởng thành để hôm nay có thể làm một người chồng, một người cha.

Khó khăn không phải là kẻ thù, mà là một phần của hành trình trưởng thành. Chúng ta có thể trách móc, có thể than phiền, nhưng chỉ khi biết đón nhận, biến những tổn thương thành sức mạnh, ta mới thực sự lớn lên. Và tôi tin rằng, bất kỳ ai đang đi qua những ngày tháng chật vật cũng hãy giữ lấy niềm tin là có một ngày cuộc đời tươi sáng hơn. Chính những ngày khốn khó ấy như những vết xước sẽ trở thành những vân gỗ đẹp nhất trên thân cây đời mình.